شهرداری

یادداشت با موضوع “پر طرفدارترین مقاصد گردشگری”

دکتر سولماز رضایی

روزنامه دنیای اقتصاد – ۲ آبان ماه ۹۶

لینک در سایت روزنامه

گردشگری، صنعتی است که عوارض و تبعات صنایع دیگر را ندارد. بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری (WTO)، گردشگری به کلیه فعالیت هایی اطلاق می شود که یک فرد به منظور تفریح، استفاده از فضاهای طبیعی، درمان و فعالیت های اقتصادی و … از محیط سکونت خود خارج و حداکثر تا یک سال در آنجا اقامت می کند. گردشگری از ابعاد دیگری مانند: مدت زمان سفر، فاصله های مکانی و نیز انگیزه و اهداف، قابل تعریف بوده و شاخصه های مرتبط با خود را دارد. گردشگری، صنعتی است در حال توسعه که نقش موثری در ارتقاء ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع ایفا می کند و از ارکان توسعه پایدار به حساب می آید. صنعت گردشگری، در بسیاری از کشور های جهان صنعتی نوپاست و جاذبه های آن که به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی در فاصله کمتر از یک دهه دیگر، بزرگترین صنعت صادراتی جهان خواهد شد، کشور ها را به حرکت در مسیر رسیدن به رشدی پایدار در این حوزه تشویق می کند.
گردشگری شهری، اصطلاحی است که در تعریفی اولیه فعالیت های گردشگری چندگانه ای را که در آن شهر ها مقصد اصلی به شمار می آیند، مورد توجه قرار می دهد. در تعریفی دیگر گردشگری شهری، رفتار متقابل گردشگر – میزبان و تولید فضای گردشگری پیرامون سفر به شهر ها با انگیزه های متفاوت و استفاده از تسهیلات و خدمات مربوط به گردشگری است. از انگیزه های گردشگری شهری می توان به مواردی از قبیل: حضور در کنفرانس ها، بازدید از میراث فرهنگی، سفرهای مذهبی، مقاصد درمانی، تفریح، فعالیت های اداری، مسائل آموزشی و دلایل شخصی اشاره نمود. شهرها در این فرآیند گردشگری، به عنوان دروازه ورود به کشورها، محل وجود مراکز اقامتی و مبدا برنامه های طبیعت گردی به حساب آمده که به دلیل تجمع نهاد های مدنی و زیر ساخت های اجتماعی محل مناسبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است. به دلیل تغییر در سبک زندگی انسان ها در دهه های اخیر که زمان به عنوان ارزشمند ترین مولفه در زندگی به خصوص برای افراد شهر نشین مطرح می باشد، رشد سفر های کوتاه مدت، شهر ها را به یکی از مهمترین مقاصد گردشگری تبدیل نموده که کاهش میانگین زمان سفر گردشگران نشان دهنده این مسئله است.
گردشگری شهری که با تعریف امروزین تا قبل از دهه ۸۰ میلادی وجود نداشت، به میزان قابل توجهی با رشد و پیشرفت تکنولوژیک شهر ها در حوزه های مختلف از قبیل جاده ها، حمل و نقل و راه آهن مرتبط است. در عصر کنونی مسافرت به شهر ها ساده تر، سریع تر و در بسیاری مواقع ارزان تر است که این موارد شهر ها را به عنوان مقاصد گردشگری محبوبی در جهان تبدیل کرده است. در این راستا مفهومی تحت عنوان TBD (Tourism Business District) (ناحیه تجارت گردشگری) به عنوان تبلور تولید فضایی گردشگری در شهرها مطرح شده است. منطقه ای از شهر ها که جاذبه های مخصوص گردشگران و خدمات موردنیاز آن ها به همراه کارکرد های CBD (Central Business District) (ناحیه تجاری مرکزی یا همان مرکز شهر) در یکجا قرار می گیرد. به عبارتی در پیکره گردشگری کلان شهر ها، فضا، به صورت کالایی بسته بندی شده و قابل فروش به آنان درمی آید. این موضوع از آنجایی نشات می گیرد که گردشگران می خواهند امکانات اقامتی، حمل و نقل، امور اداری، خدماتی، مالی، بانکی، بیمه و … در نزدیکی جاذبه های گردشگری به صورتی سهل و آسان در اختیارشان باشد.
در عصر کنونی مدیریت یکپارچه شهری مفهومی فراتر از اداره امور شهر ها دارد. در نگاهی جامع، مدیریت شهری جایگاهی استراتژیک در تدوین چشم انداز یک شهر در تمام ابعاد با رویکر توسعه پایدار شهری دارد که بدین منظور می بایست تعاملی مستمر با ساختار های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهر داشته باشد. در این میان، سیاست گذاری در حوزه توسعه پایدار گردشگری شهری که از نظام اقتصاد محلی حمایت می کند، مشارکت اجتماعات محلی را به همراه داشته باشد، بر اصول بازاریابی صنعت گردشگری توجه ویژه داشته باشد و آموزش های اصولی را در این حوزه به شهروندان ارائه نماید، از وظایف اصلی مدیریت شهری است. این مدیریت در مواجهه با مقوله گردشگری پایدار وظایفی بنیادین بر عهده دارد. مدیریت شهری هوشمند می بایست به ظرفیت های گردشگری شهری در تهیه طرح های توسعه شهری توجه ویژه ای داشته باشد و بر اساس اصول توسعه پایدار شهری، امکانات زیربنایی را برای این صنعت گسترش دهد. به عنوان مثال اقداماتی از قبیل احداث پارک های توریستی در شهر های بزرگ در فصولی با حداکثر میزان جذب گردشگر و نیز تلاش در جهت راه اندازی بازارچه های محلی به منظور ایجاد فرصت های اقتصادی برای شهروندان، می تواند در استفاده بهینه از ظرفیت های اقتصاد گردشگری شهری موثر باشد. گردشگری شهری درآمد های شهر را افزایش داده و ارز متنابهی را به شریان های اقتصادی شهر وارد می کند. به عبارتی این صنعتِ پیشرو، منجر به جریانی اقتصادی تحت عنوان “صادرات نامرئی” می شود.
باید بدانیم توسعه گردشگری شهری هنگامی با شاخصه های توسعه پایدار هماهنگ خواهد بود که مخرب نبوده و منابع ارزشمندی از قبیل آب، خاک، و منابع زیستی را برای آیندگان حفظ نماید. همچنین با توجه به اهداف توسعه پایدار شهری، گردشگری شهری باید در ارتباطی مثبت با دیگر کارکرد های شهری باشد. به عبارتی در برنامه ریزی های مرتبط می بایست با در نظر گرفتن عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی، کارکرد بهینه سیستم عرضه و تقاضای گردشگری را که دربرگیرنده سه سطح بازار، رشد شهری و اجتماعات محلی است فراهم آورد.
باید بدانیم تمرکز بیش از حد بر فعالیت های گردشگری ممکن است سایر فعالیت های اقتصادی شهر را مختل و تعادل در حوزه اقتصادی شهر را بر هم بزند. از سویی دیگر گرایش شاغلین حوزه های دیگر اقتصادی به صورت پاره وقت بر روی فعالیت های صنعت گردشگری شهری باعث خواهد شد تا اثر گذاری این صنعت در کاهش بیکاری به صورت کلی، کاهش یابد.
بر اساس بررسی های WTO، در سال ۲۰۱۰ صنعت گردشگری درآمدی بالغ بر ۱۵۵۰ میلیارد دلار را عاید کشور های جهان نموده و این سازمان اشتغال زایی در این بخش را ۲٫۱ برابر سریعتر از سایر حوزه های اقتصادی برشمرده است. در حال حاضر بهترین و پرطرفدارترین مقاصد گردشگری شهری جهان به ترتیب شهر های: هنگ کنگ، لندن، سنگاپور، بانگکوک، پاریس، ماکائو، شنژن، نیویورک، استانبول، بالی، رم و بارسلونا می باشند.
سولماز رضایی
دکترای شهرسازی