روزنامه همشهری

یادداشت با موضوع “از فضاهای عمومی مطلوب زنان تا شهر دوستدار زنان”

دکتر سولماز رضایی

روزنامه همشهری – ۲۱ آدر ماه ۹۶ صفحه ۱۴

لینک در سایت روزنامه

برقراری عدالت در طراحی فضاهای عمومی شهری به عنوان بستر شکل گیری روابط و رفتارهای انسانی و با توجه به کارکرد اجتماعی این فضاها، فارغ از تقسیم بندی های سنی، نژادی و جنسیتی، لازمه دستیابی به یک جامعه مدنی شهری است. این تفاوت های موجود میان گروه های مختلف انسانی، فضاهای کالبدیِ تطبیق یافته و مناسبی را برای ظهور و بروز توانمندی ها و افزایش میل به انجام فعالیت های اجتماعی و مشارکتی طلب می کند. در این میان زنان به عنوانی نیمی از جمعیت انسانی شهرها، در مواجهه با فضاهایی می باشند که عمدتاً با توجه به ظرفییت های جسمی و روانی مردان ساخته شده و به دلیل عدم توجه کافی به مقتضیات حضور بانوان در چنین فضاهایی، میزان فعالیت این قشر توانمند جامعه را کم رنگ نموده و از مشارکتی موثر در عرصه های اجتماعی می کاهد. از آنجا که عرصه عمومی، به عنوان مهمترین نمود جامعه مدنی تلقی می شود، می بایست با دیدگاهی کثرت گرا که برای تمایزات مختلف انسانی محدودیتی قائل نمی شود و وجود ادراکی متفاوت را برای زنان و مردان از فضاهای عمومی مورد توجه قرار می دهد،‌ بستری کالبدی در جهت رشد و بالندگی همه شهروندان مهیا و ملزومات موثر برای استیفای حقوق حقه زنان در این عرصه فراهم شود. زیرا هر کجا که بخشی از مردم به هر دلیلی مانند عدم آسایش و راحتی و یا عدم وجود امنیت کافی نتوانند از آن استفاده نمایند، عملاً عرصه عمومی خدشه دار و از بین رفته است.
بنابراین ضروری است تا شاخصه های موثر بر میزان فعالیت زنان در طراحی فضاهای شهری تبیین و در برنامه ریزی و طراحی های شهری لحاظ گردد. بر اساس نظرات کارشناسان حوزه های اجتماعی و شهری، به دلیل وجود اندیشه های مردسالارانه و علی رغم حضور بیش از پیش زنان در کلیه فعالیت های اجتماعی و اقتصادی در دوران حاضر، کماکان در فضاهای عمومی، مطلوبیت و جذابیت های اصولی برای حضور بانوان فراهم نشده و غالباً مقوله امنیت به عنوان تنها عنصر مطلوبیت حضور زنان در اجتماعات شهری در نظر گرفته می شود.
در فضاهای شهری علاوه بر لزوم تامین امنیت که شامل مصادیقی مانند تامین امنیت جانی و روانی در طول شبانه روز، شناسایی مکان های آسیب زا و جرم خیز و رفع معضلات آن ها وتامین نور کافی در فضاهای نا امن در طول شب می باشد، لازم است مطلوبیت و پاسخ دهندگی محیطی شهرها نیز به صورتی مطلوب برای حضور بانوان فراهم آید. توجه به مولفه های زیبا شناختی در ساخت شهر، ایجاد فضای مناسب برای کودکان، جلوگیری از جنسیتی شدن غیر ضروری فضاها، افزایش میزان پاکیزگی محیطی، تامین امکانات حضور شبانه در شهر و… می تواند چنین مطلوبیتی را سبب شود. همچنین تجهیزات شهری متناسب با نیازها و خصوصیات فیزیولوژیک زنان مانند مبلمان شهری، سرویس های بهداشتی و وسایل نقلیه در دسترس در کلیه ساعات شبانه روز و… از ضروریات یک عرصه عمومی مناسب زنان در جامعه مدنی و عاملی انگیزشی برای حضور بیشتر بانوان در فعالیت های اجتماعی است.
در مفهومی وسیع تر، ایده و مفهوم شهر دوستدار زنان سال هاست در بسیاری از مجامع مطرح وبرنامه های مدونی نیز با توجه به شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی هر کشور تدارک دیده شده است. هدف از این ایده که اشاره بر سازگار نمودن شهر با نیاز های زنان در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی،‌ پزشکی،‌ سلامت و سایر حوزه ها دارد، ایجاد امکاناتی است که فعالیت های زنان در شهر ها را در تمامی ابعاد تسهیل و مشکلات موجود را برطرف نماید. برای مثال در شهر های مونترال کانادا(۱۹۹۷)، سئول کره جنوبی (۲۰۰۷)، استانبول ترکیه (۲۰۰۷) و کوچی هند، طرح های دقیقی تحت عنوان شهر دوستدار زنان، برای رفع موانع زندگی مطلوب شهری برای بانوان تدوین و به اجرا درآمده است.