خانه پارسی

این ۳۴ سال ….
سی چهارمین سالروز فتح خرمشهر نیز رسید. فتحی که از آن به فتح الفتوح یاد می شود و از آن پس خرمشهر سرزمینی می گردد که به عنوان نماد مقاومت ملی ایران شناخته می شود. خرمشهر نماینده مظلوم ۸۷ شهر ایرانی است که در طول جنگ دچار آسیب های فراوان گردیدند. جنگی که اثرات منفی آن بر بدنه سایر شهرهای ایران نیز حتی پس از گذشت سال ها نمایان است. مهاجرت های اجباری، انقطاع های خانوادگی، بیکاری، فقر و از دست رفتن میلیون ها دلار سرمایه های شهری کشور از اثرات این جنگ نابرابر بوده و هست. اما در این میان خرمشهر که بندرگاه اصلی تجاری و مسافری اروند رود به حساب می آمد بیش از همه متحمل آسیب گردید. و اینک پس از ۳ دهه از اتمام جنگ تحمیلی شهرهای جنگ زده ایران همچون خرمشهر هنوز هویت سابق خود را نیافته اند و هنوز تا خرم شدن و شهر شدن فاصله دارند. فاصله ای شاید به اندازه یک مدیریت کارآمد در عرصه بازسازی پس از جنگ باشد. در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی ستاد بازسازی مناطق آسیب دیده جنگ که مشتمل بر چندین وزارتخانه بود عملا کار بازسازی مناطق تخریب شده را آغاز نمود. و در شهریور ماه ۱۳۶۹ وظایف بازسازی مناطق جنگ زده به معاون اجرائی رئیس جمهور واگذار شد و نتیجه تلاش های مسئولین، خرمشهری شده است که امروز میبینیم.
خرمشهر دیروز چگونه بود؟
بندر خرمشهر یکی از قدیمی ترین بنادر دریا نوردی جهان به حساب می آید. این بندر در محل تلاقی رود کارون به اروند قرار دارد و قدیمی ترین نام آن در کتب تاریخی “خاراکس” است. این شهر پس از حمله اسکندر مقدونی نابود گردید و پس از چندی از مخروبه های آن شهر “بیان” متولد شد. بیان در تاریخ گم شد و محمره جای آن را گرفت. در ژانویه سال ۱۸۴۹میلادی راولسون این بندر را در حالی رویت می کند که ۲۵ کشتی در آن لنگر انداخته بودند. رونق محمره همواره رشک دولت بصره را به همراه داشت. و این بندر پر رونق بارها مورد هجوم بیگانگان قرار گرفت. در دهه ی چهل شمسی نیز به دلیل احداث اسکله های بزرگ در اروند رود فعالیت های بندر خرمشهر رونق بی سابقه ای یافت به گونه ای که ۴۰ تا ۴۵ درصد حجم واردات و صادرات ایران در این بندر صورت می گرفت.خرمشهر تنها بندری بود که به خطوط حمل و نقل ریلی کشور متصل بود. و بسیاری از کشور های مهم دنیا در این شهر کنسولگری داشتند.
خرمشهر ۱۳۹۵:
زمین های رها شده و بایر که هیچ خاطره ای از گذشته دایر خود ندارند، فاضلابی که ساماندهی نشده است و سلامت مردم را به خطر انداخته. کارون و اروند رود لای روبی جدی احتیاج دارد. و شهری که روزی مبدا راه آهنی کشور بود امروز اعتبار خود را به اهواز داده و جز چند واگن قدیمی در مسیر اهواز- خرمشهرچیزی در حرکت نیست. ۵ بیمارستان تخصصی خرمشهر دیروز جای خود را صرفا به یک بیمارستان داده اند که آن هم مجهز نیست. تک سینمای موجود شهر، عدم سرزندگی در شهر را فریاد می کند و هتل های مخروبه ای که هرگز ساخته نشدند نشان می دهد حتی کاروان های راهیان نور جنوب نیز نتوانسته اند دین خود را به این شهر زخم خورده ادا کنند. ورزشگاه خرمشهر هنوز مخروبه است و نخل های بی سر همچنان نیازمند نگاه جهاد کشاورزی برای ایجاد نخلستان هایی تازه و جوان . نرخ بیکاری بیش از سایرکشور برای مردمی که به اندازه تمام ایران ایثار و پایداری کردند و تلخ ترین قسمت ماجرا این است که فرماندار افتخاری شهر رئیس دولت پیشین است.
برای شهرهای آلمان پس از جنگ چه اتفاقی افتاد؟
پس از جنگ جهانی دوم، بیش از ۸۰ درصد آثار معماری آلمان دچار آسیب جدی شد. در این جنگ ۷٫۵ میلیون آلمانی کشته شدند و این جمعیت معادل ۱۱ درصد جمعیت آلمان آن زمان بود. زنان شوهر از دست داده جنبش robble woman را برای بازسازی آلمان به راه انداختند. مردم از لحاظ تغذیه در رنج بودند و به علت تخریب وسیع اماکن مسکونی اتاق های باقیمانده پذیرای ۵ یا ۶ نفر بودند. حلبی آباد ها و اماکن غیر رسمی در آلمان شروع به رشد کردند و خوارو بار سهمیه بندی بود. تنها در آلمان غربی ۴۰۰ میلیون مکعب آوار جمع آوری شد. دولت آلمان غربی با سوال های اساسی در مورد تعیین استراتژی بازسازی خود مواجه بود. راهبرد پاسخگویی نیاز سریع و فوری مسکن.
– راهبرد بازسازی
– راهبرد انتقال شهرهای مخروبه به زمین های جدید
پس از بررسی های اساسی صورت گرفته مسئولین وقت چند پاسخ را برای خود یافتند. اول آنکه مردم هنوز شهر خود را دوست داشتند و تمایل به کوچانده شدن اجباری به شهرهای جدی التاسیس یا شهرهای دیگر نداشتند. و دوم آنکه با حجم زیاد تخریب هنوز زیر ساخت ها پابرجا بودند و می شد ازآنها استفاده مجدد نمود و قرار بر بازسازی گردید. با حمایت دیگر دولت ها روند بازسازی آلمان شتاب می گرفت به گونه ای که هر ساله ۵۷۰٫۰۰۰ واحد مسکونی در آلمان بنا می شد. و در طی ۱۵ سال پس از جنگ دیگر اثری از جنگ و خاطره های تلخ آن بر چهره شهرهای آلمان وجود نداشت. هرچند سرعت ساخت اشتباهات فاحش معماری در پی داشت به عنوان مثال ساخت بناهای مشابه و یکدست خود باعث ایجاد دلزدگی در شهر گردید اما مهم این بود که به گونه ای بازسازی صورت گرفت که به عنوان مثال برلین ویران شده در حال حاضر یکی از پرطرفدارترین شهرهای دنیا از منظر گردشگری است و حضور سالانه ۸ میلیون گردشگر در این شهر مهر تاکیدی بر موفقیت بازسازی آن محسوب می گردد.

سخن آخر:
هنوز از ماذنه های مسجد جامع خرمشهر صدای ازان به گوش می رسد. و این نوید ادامه زندگی و حیات در شهر است. هنوز کوچه باغ های کشور پر از یاد شهیدان است و این نشان از قدرشناسی مردم ایران به حماسه آفرینان دفاع مقدس دارد.
هنوز محمد جهان آرا پهلوان ایران زمین است و هنوز خرمشهر پایتخت مقاومت ایران
هنوز شهر خون و قیام ایستاده است و منتظر دستی است که او را از غربت چند ساله اش بیرون بیاورد
به خاطر مردمش،
به احترام شهیدانش

به قلم سولماز رضایی