امنیت شهری

یادداشت با موضوع “اهمیت امنیت شهری”

روزنامه آفتاب یزد – اول آبان ماه ۹۶ صفحه ۱۴

لینک در سایت روزنامه

چند روزی است موضوع دیوار کشی توسط مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان به بهانه افزایش سطح امنیت و حاشیه‌ها‌ی مرتبط با آن نقل محافل خبری شده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که پس از حمله تروریستی عوامل داعش به ساختمان مجلس در خرداد ماه امسال، بدون انجام هماهنگی‌ها‌ی لازم و اخذ مجوزات قانونی از مراجع ذیصلاح از جمله شهرداری و سازمان میراث فرهنگی، عملیات دیوار کشی مقابل ساختمان تاریخی مجلس مشروطه و نیز ایجاد موانع عمودی مقابل ساختمان مجلس توسط اداره کل مهندسی و پشتیبانی مجلس شورای اسلامی آغاز شد. این اقدام که به گفته برخی نمایندگان مجلس با هدف پیشگیری و تشدید تدابیر امنیتی صورت پذیرفت، مورد اعتراض شدید نمایندگان شورای اسلامی شهر تهران و نیز مسئولین سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت که البته بنا بر خبر‌ها‌ی اعلام شده، پس از پیگیری‌ها‌ی به عمل آمده توسط نهاد‌ها‌ی مذکور، کار ساخت این دیوار که ارتفاعی بیشتر از یک متر و بیست سانتی متر ندارد، متوقف شده است. این اقدام مجلس شورای اسلامی به واسطه لطمه به حریم بصری و منظر ابنیه‌ها‌ی تاریخی و نیز ایجاد خسارت به هویت تاریخی و میراثی بناهای موجود در بافت تاریخی میدان بهارستان، عملاً حقوق شهروندان را نقض کرده و علامت سوالی معنادار در برابر مرجع قانونگذار کشور قرار داده است. حال این سوال مطرح است که با توجه به رویکرد‌ها‌ی نوین مدیریت شهری و نیز راهکارهای بهینه افزایش امنیت در اماکن و فضاهای شهری، راهی به جز دیوار کشی که عملاً از میزان امنیت روانی شهروندان می‌کاهد، وجود ندارد؟ برای پاسخ به این سوال لازم است به مقوله امنیت در شهر‌ها‌ از زاویه‌ای دیگر نگریسته شود.
امنیت را می‌توان از ابعاد و جنبه‌ها‌ی گوناگونی مورد توجه و بررسی قرار داد. به عبارتی امنیت هم دارای بعدی فیزیکی است که بر اساس میزان وقوع جرایم قابل کنکاش و اندازه گیری است و هم دارای بعدی روانی که همان فرآیند ایجاد حس امنیت ذهنی است. بدیهی است در صورت تحقق تمام ابعاد امنیت در فضاهای عمومی شهری، شهروندان با پویایی و نشاط بیشتری در فعالیت‌ها‌ی اجتماعی مشارکت خواهند نمود. یکی از شاخصه‌ها‌ی طراحی مطلوب فضا‌ها‌ی شهری آن است که بتواند احساس امنیت را در شهروندان بیانگیزد. گرچه در تامین امنیت همه جانبه یک شهر، توجه به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ضروری است،‌اما این محیط و کالبد شهری است که زمینه را برای ایجاد حس آرامش و امنیت در جامعه فراهم می‌نماید. زیرا به همان اندازه‌ای که وقوع جرم و جنایت، امنیت را خدشه دار می‌کند،‌ طراحی غیرحرفه‌ای و تنش زای فضاهای شهری می‌تواند در بروز حس نا امنی و ایجاد کنش‌ها‌ی ناهنجار در جامعه نقش ایفا نماید. در مقابل به همان اندازه که مولفه‌ها‌ی عینی امنیت می‌تواند آسایش جامعه را فراهم کند، تحقق زمینه‌ها‌ی ایجاد امنیت روانی می‌تواند کارایی و مطلوبیت فضا، سرزندگی و در نهایت رشد بسیاری از شاخصه‌ها‌ی مطلوب زندگی را در جامعه شهری به همراه داشته باشد. در این میان منظر شهری به عنوان اولین محل ارتباط انسان با محیط عاملی مهم در افزایش یا کاهش ایجاد حس امنیت به شمار می‌آید.
بر اساس مبانی نوین برنامه ریزی و طراحی شهری، فضا، عاملی محرک در بروز رفتارهای خاص از سوی افراد به حساب آمده و از این رو کارشناسان حوزه شهری می‌کوشند از طریق طراحی‌ها‌ی اصولی اماکن شهری، از زمینه‌ها‌ی بروز جرم بکاهند. به عبارتی در کنار بررسی راهکار‌ها‌ی کاهش جرم در بعد عینی امنیت، راهکارهای افزایش احساس امنیت از طریق رعایت اصول یاد شده، دنبال می‌شود.
بر اساس رویکرد‌ها‌ی نوین شهر سازی، عدم توسعه اصولی شهر، وجود ناهنجاری‌ها‌ی بصری، صوتی و سایر مواردی اینچنین، سبب بروز آشفتگی‌ها‌ و القاء حس نا امنی در افراد خواهد شد. یکی از این ناهنجاری‌ها‌ی فیزیکی، حصار‌ها‌ و حایل‌ها‌ی غیر ضرور در اماکن عمومی است که مطلوبیت فضا و ادراک عمومی مثبت از فضاهای شهری را خدشه دار می‌کند. ایجاد حصار و دیوار کشی در اماکن عمومی ساده ترین راه برای تامین امنیت یک فضای عمومی و در عین حال اقدامی پر هزینه به لحاظ روانی برای ساکنین شهر است. استفاده مطلوب از اماکن عمومی برای آحاد جامعه از ابتداییات حقوق شهروندی است. امروزه این فناوری‌ها‌ی نوین هستند که باید امنیت را برای شهر و فضاهای شهری به ارمغان بیاورند و راهکارهایی که کاهش وسعت دید عمومی و القاء فضای نا امنی را به همراه داشته باشند، منسوخ شده است. حتی در بسیاری مواقع هزینه‌ها‌ی احداث چنین موانعی و نیز هزینه‌ها‌ی جانبی مرتبط با آن مانند رنگ آمیزی و زیباسازی ظاهری آن، بسیار بیشتر از هزینه‌ها‌ی تجهیزات امنیتی کارآمد است.
منظر شهری حریم زندگی شهروندان است. امنیت نباید بهانه‌ای شود تا حقوق اولیه افراد که همان آسایش روانی در محیط زندگی روزمره است مختل شود. مسئولان و مدیران باید به این نکته توجه داشته باشند میان فضای امنیتی و فضایی امن تفاوتی بسیار است. این قانون است که بستر ایجاد فضای امن را فراهم می‌کند و به نفع امنیت عمومی حکم می‌کند در حالی که فضای امنیتی بعضاً قانون را نادیده گرفته، برای جامعه هزینه روانی ایجاد کرده و تنش زاست. باید بدانیم در دنیای امروز، امنیت با حصار و دیوار تامین نمی‌شود بلکه در کنار قانون معنا خواهد یافت.