بحران رویدادی است که به طور طبیعی یا به وسیله بشر، به طور ناگهانی یا به صورت فزاینده به وجود آید و سختی و مشقتی را به جامعه انسانی تحمیل کند که برای برطرف کردن آن، نیاز به اقدامات اضطراری ، اساسی و فوق العاده می باشد. مدیریت بحران علمی کاربردی است که به وسیله مشاهده سیستماتیک بحران ها و تجزیه و تحلیل آن ها، در جستجوی یافتن ابزاری است که به وسیله آن ها بتوان از بروز بحران ها پیشگیری نموده و یا در صورت بروز آن، در خصوص کاهش اثرات آن، آمادگی لازم، امدادرسانی سریع و بهبود اوضاع، اقدام نماید. چرخه مدیریت بحران به شرح زیر می باشد:
۱- پیش بینی: مجموعه اقدامات مبتنی بر مطالعات علمی و تخصصی با بررسی نشانه ها و علائم هشدار دهنده که احتمال وقوع حوادث غیر مترقبه در ابعاد جغرافیائی ،زمانی و مکانی را تعیین می کند.
۲- پیشگیری: مجموعه اقداماتی است که قبل از وقوع بحران با هدف جلوگیری از وقوع مخاطرات و یا کاهش آثار زیانبار آن انجام می شود.
۳- آمادگی: مجموعه اقداماتی است که توانائی جامعه را درانجام مراحل مختلف مدیریت بحران افزایش می دهد.
۴- مقابله: ارائه خدمات اضطراری به دنبال وقوع بحران بوده که با هدف نجات جان و مال انسان ها ، تامین رفاه نسبی برای آنها و جلوگیری از گسترش خسارات انجام می شود.
۵- بازسازی بازتوانی: اقداماتی جهت بازگرداندن شرایط منطقه آسیب دیده از بحران به شرایط عادی.
اگر در تعریف مورد سوم یعنی آمادگی دقت کنیم ، می بینیم که در این مرحله، هدف ، بالا بردن توانایی جامعه در مراحل مختلف مدیریت بحران می باشد و جامعه یعنی همه افراد آن، از مردم عادی گرفته تا کسانی که در امر مدیریت بحران مسئول هستند. همچنین تقسیم بندی منابع اصلی کمک کننده در مراحل مختلف مدیریت بحران به شرح زیر می است:
۱- اطلاعات
۲- فضای فیزیکی موجود
۳- توده های مردم
۴- تجهیزات مورد نیاز
۵- پول و اعتبارات
همانطور که بیان شد در مورد سوم از این تقسیم بندی نیز ، توده های مردمی جزء منابع اصلی کمک کننده در مراحل مختلف مدیریت بحران می باشند. پس چرا در حادثه ساختمان پلاسکو، عده ای از مردم نه تنها نقشی در اجرای مدیریت بحران نداشتند بلکه با اعمال رفتار های غیر مسئولانه ، باعث کندی عملیات نجات و مراحل مدیریت بحران شدند!
آیا وقت آن نرسیده است که ما همگی، خود را مسئول بدانیم و با اصل ترویج علم و آموزش مدیریت بحران در بین تمامی اقشار مردم، آن ها را نیز با وظایفشان آشنا کنیم و به این باور برسیم که پس از بوجود آمدن بحران، وظیفه تک تک آحاد جامعه است که خود را در قبال رفع مشکل ایجاد شده، مسئول بدانند و با توجه به آمادگی خود و آموزشی که دیده اند در برابر بحران بوجود آمده، خود را به عنوان یکی از منابع اصلی کمک کننده در مدیریت بحران بدانند و مفید واقع شوند.
مطمئنا با تکیه بر اصل ترویج و آموزش اقدامات مدیریت بحران در بین تمامی آحاد جامعه ، می توان فضایی را بوجود آورد که تک تک افراد، خود را در هنگام بحران، مسئول بدانند تا دیگر نظاره گر نمونه ای از رفتار غیر مسئولانه عده ای از مردم در حادثه ساختمان پلاسکو نباشیم که با رفتار خود باعث شدند روند اجرای اقدامات مدیریت بحران که زمان از مهمترین رکن آن است بر اساس روند استاندارد خود، پیش نرود. یادمان باشد اگر رفتار غیر مسئولانه ما باعث شود که حتی دقیقه ای ، اقدامات مدیریت بحران در حین بحران به کندی پیش رود، معلوم نیست که جان چند تن از هموطنان عزیزمان به خطر بیفتد.
به امید روزی که همه ما، با تکیه و بر اساس اصول آموزش و ترویج اقدامات مدیریت بحران بتوانیم به وظیفه انسانی و مسئولانه خود در این امر، عمل کنیم.
در پایان وظیفه خود می دانم از تک تک افرادی که به هر نحو در اجرای اقدامات مدیریت بحران در حادثه ساختمان پلاسکو نقشی داشته اند، تشکر نمایم خصوصا از آتش نشانان غیور که بار دیگر نشان دادند دلاوران جان بر کف این سرزمین هستند.
نویسنده:
مهندس سید آرمین سروسر
