اهداف نورپردازی شهری

اهداف نورپردازی شهری
به قلم سولماز رضایی
روزنامه آفتاب یزد –۱ بهمن ماه ٩٧ -صفحه ۱۴

نور یکی از عناصر غیرکالبدی منظر شهری است که می تواند تاثیر بسزایی در کیفیت فضا داشته باشد. از آنجایی که بیش از ۸۰ درصد از تاثیر ما از جهان از طریق ارتباط بصری به وجود می آید، بنابراین ادراک ما از فضا وابسته به میزان روشنایی آن است. نور به عنوان نمادی از پویایی و جریان زندگی، در فعالیت شبانه ی شهرهای امروزین به عنوان مکانی شبانه روزی نقش مهمی ایفا می نماید. نور تنها ابزاری برای روشن کردن فضا نیست بلکه خود می تواند فضا را به وجود آورد و خواص فضا شامل رنگ و بافت را تغییر داده یا بر آن تاکید کند. از آنجایی که مهمترین شاخصه مدیریت شهری موفق، توانایی پاسخ به نیازهای شهروندان می باشد، نورپردازی صحیح اماکن شهری می تواند نیاز شهروندان به فعالیتی امن و دلپذیر در ساعات شب را مرتفع نموده و تاثیری خوشایند بر روان آن ها داشته باشد. به همین دلیل امروزه در شهرهای پیشرو، مجموعه ی مدیریت شهری در تعاملی مثبت با متخصصان نورپردازی، نگرشی اجتماعی به نورپردازی شهری را دنبال نموده و با استفاده از آن در صدد ایجاد ارتباط میان شهروندان و محیط شهری می باشند.
در شهرها، علاوه بر عناصر و اجزای کالبدی تشکیل دهنده ی فضا شامل کف، سقف، بدنه و عناصر مستقر در فضا، عناصر غیرکالبدی شامل رفتارها و فعالیت های در حال انجام در فضا نیز از اجزای اصلی فضای شهری بوده و تمام این موارد به عنوان موضوع اصلی نورپردازی شهری به حساب می آیند. در این راستا استفاده صحیح از نورپردازی در شهرها نیازمند شناخت ویژگی های نور و ارتباط آن با محیط و نیز آشنایی با تاثیر آن بر رفتارهای انسانی دارد که در صورت فراهم آمدن چنین شرایطی، می توان شاهد پدید آمدن فضاهایی جذاب، مولد و خلاق در سطح شهر بود. مولفه های اصلی نورپردازی شامل هدف نورپردازی، ویژگی منبع نور و موقعیت آن است. در طرح های نورپردازی شهری بسته به اینکه چه عنصری از فضا با استفاده از کدام منبع نوری و با چه زاویه ای نورپردازی شود، حس و کیفیت متفاوتی را به وجود می آورد. چنین نورپردازی برای آنکه بتواند بر کارایی فضا بیافزاید می بایست در ارتباط با نظم بصری، جهت ها و هویت شهری باشد.
هر یک از فضاهای شهری دارای هویت و بار معنایی خاص خود است که از طریق عواملی ذهنی به مخاطب و ناظر القا می شود. بنابراین نورپردازی فضا می بایست در راستای توقعاتی باشد که از محیط انتظار می رود. به عنوان مثال در نورپردازی یک فضای تاریخی می بایست خاطره انگیزی و قدمت آن مورد تاکید قرار گیرد. بر این اساس نورپردازی هر مکان نباید منافاتی با حال و هوای محیط داشته باشد بلکه باید هویت مکانی آن را تقویت نماید.
کارشناسان حوزه شهری معتقدند “خوانایی، زیبایی و امنیت” اصلی ترین اهداف نورپردازی فضاهای شهری محسوب می شوند. “خوانایی” فضاهای شهری شامل نورپردازی به جهت شناسایی بهتر مسیر و فضا مانند معابر و راه های ارتباطی، فضاهای فعال در شب، نقاط مرجع، تابلوهای اطلاع رسانی و تبلیغاتی و نقاط پرحادثه مانند محل عبور عابران پیاده می باشد. به عنوان مثال، بر اساس بررسی های به عمل آمده توسط کمیته بین المللی روشنایی (CIE)، علی رغم آنکه تنها ۲۵ درصد از کل رفت و آمد وسایل نقلیه در شب انجام می شود، نزدیک به ۵۰ درصد از تصادفات خسارت بار در همین ساعات رخ می دهد که استفاده موثر از نورپردازی در جهت خوانایی هر چه بیشتر مسیرهای تردد خودروها می تواند چنین آمارهایی را کاهش دهد.
“زیبایی” به عنوان دومین هدف نورپردازی شامل برجسته نمودن پتانسیل های شهری، استفاده در مناسبت های خاص در زمان ها و مکان های مشخص برای ایجاد فضاهای خاطره انگیز و هویت ساز و نیز جلوگیری از ایجاد آلودگی های نوری در سطح شهر می گردد. بهره مندی از چنین ابزاری با نگاهی زیباشناختی، علاوه بر افزایش ایجاد جذابیت بصری برای شهروندان، می تواند نقش مهمی در تقویت گردشگری شهری ایفا نماید. به عنوان مثال پس از شیوع بیماری سارس و رکود شدید صنعت گردشگری شهر هنگ کنگ، مدیران شهری با اجرای یک طرح نورپردازی در هجده بنای شاخص شهر، شاهد افزایش بیش از ۳۰ درصدی تعداد گردشگران شهری بوده اند. “امنیت” نیز یکی دیگر از اهداف نورپردازی شهری است چرا که با افزایش قابلیت دیدن و دیده شدن می توان از وقوع جرم و بزه جلوگیری نمود و فضای امنی برای انجام فعالیت های اجتماعی و اقتصادی در شهرها به وجود آورد.
کلاویس وینتر هاگر – معمار برجسته آلمانی – می گوید: “در زندگی شهری و شهرنشینی، رفته رفته نقش ستارگان کم رنگ تر می شود در حالی که باید دوباره به آن ها نظر بیافکنیم و با الهام از آن ها، نور مناسب شب را به شهر ها هدیه کنیم.”