اسلایدر

یادداشت با موضوع “جایگاه مدیریت ارزش در پروژه های شهری”
دکتر سولماز رضایی
روزنامه آفتاب یزد – ۷ دی ماه ۹۶ صفحه ۱

مهندسی ارزش یک روش مدیریتی کارکرد محور و سازمان یافته است که از طریق بازنگری، بررسی و تحلیل تمام اجزای یک طرح از شروع تا طراحی، اجرا، راه اندازی، بهره برداری و یافتن راهکارهای علمی مناسب، شرایط اجرای آن فعالیت را با هزینه کمتر و زمان کوتاه تر فراهم می کند به گونه ای که کیفیت، ایمنی، قابلیت اطمینان و قابلیت نگهداری حفظ شده یا ارتقاء می یابد. از آنجایی که در پس زمینه هر نوشته یا خط که در طراحی مرتبط با یک پروژه اضافه می شود، تصمیمی نهفته که می تواند ارزشی را به خروجی طرح اضافه یا کم کند، بنابراین مرحله طراحی بهترین محل برای اعمال اقدامات مرتبط با مدیریت ارزش است. بر اساس ملزومات خاص یک پروژه شهری، ارزش می تواند معانی متفاوتی داشته باشد شامل: انعطاف پذیری، کارکرد، گسترش پذیری، نگهداری محصول و یا حتی زیبایی در کنار کاهش هزینه.
بر اساس تجارب بین المللی و نتایج حاصل از اعمال مدیریت ارزش در پروژه های مختلف، هر واحد هزینه صرف شده برای مهندسی ارزش، ۱۵ تا ۳۵ واحد صرفه جویی در پی دارد که بسیار قابل توجه است. از این رو در کشور های پیشرفته به دلیل کارکردها و نتایج عملی حاصل شده، از این روش به طور گسترده ای استفاده می شود. این روش برای اولین بار توسط کارشناسان شرکت جنرال استیل ابداع و مورد استفاده قرار گرفت . مهندسی ارزش سابقه ای بیش از نیم قرن در جهان دارد به گونه ای که اکنون بسیاری از کشور های جهان با مشاهده مزایای استفاده از این روش، در رویکرد های مرتبط با طراحی و اجرای پروژه های صنعتی خود، استفاده از مهندسی ارزش را در راس اقدامات خود قرار داده اند. در کشور ما تفکرات و اقدامات مبتنی بر اصول مدیریت ارزش از اواخر دهه هفتاد در برخی صنایع مورد استفاده قرار گرفت و در حوزه شهری نیز شهرداری تهران با توجه به حجم بالای فعالیت های عمرانی، پیاده سازی مهندسی ارزش را از سال ۸۶ در فعالیت های خود آغاز نمود.
پروژه های عمرانی و شهری، پیش نیاز توسعه و زمینه ساز صنعتی شدن کشورهاست. و با توجه به اینکه طراحی و برنامه ریزی برای اجرای آن ها تابعی از عوامل مختلف کالبدی، اجتماعی و اقتصادی است، همواره دارای پیچیدگی عای فروانی می باشد که به کارگیری مهندسی ارزش در مدیریت این پروژه ها می تواند باعث شناسایی و حذف عواملی شود که باعث اتلاف زمان و تحمیل هزینه های غیر ضرور می گردد بدون آنکه به کارکرد های پروژه های آسیبی وارد کند. عوامل مختلفی از قبیل: کسری بودجه، تورم، عدم نظم در اجرا، فقدان مشاوره های تخصصی، عدم استفاده از تکنولوژی های روز و بسیاری موارد دیگر که باعث افزایش هزینه ها تا دو یا سه برابر حد معمول در به ثمر رسیدن پروژه های شهری می شود. به عنوان مثال بر اساس یک بررسی صورت پذیرفته در اداره راه محلی یکی از شهر های ایالات متحده در فاصله سال های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ ، اعمال این روش باعث صرفه جویی ۴۶۰ میلیون دلاری در انجام پروژه های مرتبط گردید. توجه به مهندسی ارزش باعث می شود که ضمن توجه به تمام اجزاء پروژه، هیچ بخشی مسلم فرض نشود، هوشمند سازی را جایگزین بسیاری از شیوه های سنتی نماید و در نهایت استاندارد های زندگی شهروندی را ارتقا دهد. انجام مطالعات ارزش با توجه به نوع پروژه های شهری و میزان اثرگذاری آن ها در زندگی شهروندان می بایست در مقاطع مهمی مورد استفاده قرار گیرد مانند: چگونگی توجیه فنی، اقتصادی و زیست محیطی – چگونگی نحوه تامین مالی پروژه ها – چگونگی نحوه تنظیم قراردادها و تدوین روابط فی مابین – چگونگی انتخاب روش اجرای پروژه – چگونگی نحوه واگذاری ریسک ها در پروژه های شهری. برنامه کاری مهندسی ارزش در پروژه های شهری شامل سه مرحله اصلی: پیش مطالعه، مطالعه اصلی و مطاله ی تکممیلی است که مرحله اول شامل گردآوری اطلاعات، تعیین مبانی مطالعه، تهیه مدل هزینه و تعیین اعضای تیم مطالعه، مرحله دوم شامل: تحلیل کارکرد ایده یابی، ارزیابی، توسعه و ارائه و مرحله سوم شامل تکمیل پیشنهاد های تغییر، اجرای تغییرات پیشنهادی و پیگیری اعمال تغییرات است. این فرایند می تواند در تمام مراحل انجام پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد ولی بیشترین مزایای آن زمانی حاصل می شود که در مراحل برنامه ریزی و طراحی که کارفرما و طراح، انعطاف پذیری بیشتری دارند اعمال شود و باید بدانیم هر چه از عمر یک پروژه شهری می گذرد، قابلیت کاهش هزینه ها کمتر می شود. البته استفاده از مهندسی ارزش همواره با کاهش قیمت همراه نیست، بلکه ممکن است باعث افزایش آن شود اما این افزایش که برآمده از یک سیر منطقی است، باعث ارتقاء کیفیتی می شود که به نسبت این افزایش قیمت بسیار قابل توجه است.
سولماز رضایی
دکترای برنامه ریزی شهری