theme
یادداشت با موضوع “سیستم های حمل و نقل هوشمند(ITS)”
دکتر سولماز رضایی
روزنامه آفتاب یزد – ۲۹ آبان ماه ۹۶ صفحه ۱۴
لینک در سایت روزنامه
سیستم های حمل و نقل هوشمند (ITS)اولین چراغ راهنمایی به عنوان ابزار کنترل آمد و شد و ترافیک در سال ۱۸۶۰ برای استفاده اعضای پارلمان در شهر لندن نصب و مورد استفاده قرار گرفت و اولین چراغ اهنمایی با تعریف امروزین نیز در سل ۱۹۲۰ در ایالات متحده به کار گرفت شد که چنین اقداماتی در واقع، شروعی برای استفاده از سیستم های هوشمند کنترل ترافیک بود. به مرور و با افزایش نیاز مردم به حمل و نقل سریع، مطمئن و ارزان، لزوم افزایش تسهیلات حمل و نقلی به وضوح احساس گردید که این مهم نیاز به سرمایه گذاری های کلان داشت و به لحاظ اجرایی زمان بر بود. به دلایل ذکر شده و نیز با توجه به محدودیت های زیادی که همواره در اجرای چنین پروژه هایی وجود داشته، از سال ۱۹۸۰، سیستم های حمل و نقل هوشمند با توجه به لزوم استفاده از راه حل های بهینه و به منظور غلبه بر بسیاری از مشکلات حوزه حمل و نقل و ترافیک، مورد توجه و استفاده کشور های مختلف قرار گرفته است.سیستم حمل و نقل هوشمند یا ITS (Intelligent Transportation System) مجموعه ای از عناصر، شامل ابزار های هوشمند و تکنولوژی های نوین سخت افزاری، نرم افزاری، مخابراتی و تخصص های گوناگون است که در همکاری با یکدیگر به جهت حمل و نقل بار و مسافر، قابلیت تطبیق با شرایط جدید را دارا بوده و با تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود، کارکرد شبکه حمل و نقل را بهبود می بخشند. در بررسی های به عمل آمده، ده ها تعریف مختلف در مورد ITS وجود داردکه هر کدام از جنبه ای به این مقوله می پردازد اما مهمترین فصل مشترک تمامی این تعاریف، تعامل مستقیم و حیاتی میان علوم ارتباطات و فناوری اطلاعات با دانش حمل و نقل و ترافیک می باشد. ITS شرایط لازم برای یکپارچه سازی سیستم های حمل و نقل که متشکل از شبکه ها، وسایل نقلیه گوناگون، مسافران و کالا ها می باشد، فراهم می آورد. چنین هماهنگی به وجود آمده توسط سیستم حمل و نقل هوشمند، منجر به ارتقاء سطح بهره وری در حوزه های اقتصادی، ایمنی، زیست محیطی و نیز افزایش اثر بخشی سیستم های حمل و نقل برای کاربران و مجریان در ارتباط با حمل و نقل بار و مسافر است.با استفاده از ITS می توان مدیریتی مطلوب و بهینه در حوزه های مختلف حمل و نقلی شامل موارد ذیل اعمال نمود:
– کنترل حوادث جاده ای
– پشتیبانی از وسایط نقلیه امدادی
– پشتیبانی عابرین پیاده- کنترل حمل و نقل سنگین
– روانسازی حرکت و بهینه سازی جریان ترافیک
– حمل و نقل عمومی شامل اتوبوس، مترو، تاکسی و …
– اخذ عوارض مختلف مرتبط با حمل و نقل
– بهینه سازی و هوشمند سازی استفاده از پارکینگ ها
که مدیریت مطلوب در حوزه های یاد شده منجر به افزایش رضایتمندی شهروندان، افزایش امنیت و راندمان حمل و نقل، کاهش انواع آلودگی های محیطی و نیز با توجه به استفاده از فن آوری های روز دنیا، باعث افزایش اشتغال زایی در حوزه ITS می گردد.سیستم های ITS از ابزار های مختلفی برای جمع آوری اطلاعات و تحلیل آن ها استفاده می کنند که این تجهیزات در سه بخش تجهیزات جمع آوری داده ها، تجهیزات خدماتی و تجهیزات مدیریت ترافیک دسته بندی می شوند. تجهیزات جمع آوری داده شامل: ابزار های نظارت ترافیکی با دوربین مدار بسته، دوربین های سرعت سنج، نقشه برداری لیزی صحنه تصادف، سیستم های تشخیص پلاک خودرو، انواع شناسگرهای جریان ترافیکی (حلقه های القایی، مگنومتر، سنسور های حرارتی و …)، سیستم های توزین در حال حرکت برای خودرو های سنگین، حسگرهای وضعیت جوی و حسگر های مربوط به جاده و… می باشد. تجهیزات خدماتی شامل: سیستم های هوشمند چراغ های راهنمایی، تابلوهای پیام متغیر(VMS)، رادیو مشاور مسافر (TAR)، سیستم های پیشرفته اطلاع رسانی به مسافرین (ATIS)، سیستم کنترل رمپ، سرعت مجاز متغیر و… بوده و تجهیزات مدیریت ترافیک شامل: تجهیزات مخابراتی، نرم افزار ها و تجهیزات مربوط به سازماندهی و گردش اطلاعات می باشد.استفاده از تمامی این تجهیزات در یک ساختار قابل قبول منجر به افزایش بهره وری سیستم های حمل و نقل، صرفه جویی در نیروی انسانی و پیشگیری از خطاهای معمول انسانی خواهد شد. از طرف دیگر کاهش زمان سفرها، کاهش تصادفات، ارائه اطلاعات بهترین و مطمئن ترین مسیر به مسافران، کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا از دیگر اثرات مطلوب و مورد انتظار از یک سیستم ITS به حساب می آید. به عنوان مثال در پژوهشی که در شهر لاکنو هند در یک بازه زمانی ۲۰ ساله در خصوص اثرات استفاده از سیستم ITS در این شهر صورت گرفت، در بخش هزینه های تصادفات ۴۴ درصد، در بخش صرفه جویی در زمان ۴۱ درصد، اتلاف سوخت ۶ درصد، هزینه های تعمیر ۵ درصد و هزینه های اورژانس ۴ درصد کاهش مشاهده شد.در کشور ما نیز ITS در سطح قابل قبولی در طرح ها و پروژه های مختلف مور توجه قرار گرفته است ولی به دلیل عدم وجود هماهنگی های کافی بین بخشی، نتیجه ی کامل و مورد انتظار، آنچنان که باید و شاید حاصل نشده است.
سولماز رضایی
دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری
